जिल्ल्या विशीं
गोंयाक 30 मे 1987 दिसा घटक राज्याचो दर्जो मेळ्ळो. भारताचें पंचविसावें राज्य म्हूण गोंयचो आसपाव जालो. गोंय राज्यांत दोन जिल्ले आसात, उत्तर गोंय जांचे मुखेल कार्यालय पणजी आनी दक्षीण गोंय जांचें मुखेल कार्यालय मडगांव हांगा आसा.
ठिकाण
दक्षीण गोंय जिल्ल्यांत गोंय राज्याचो पुराय दक्षीण वाठार आसपावता. जिल्ल्याचे अस्तंतेक अरबी समुद्र, उत्तर गोंय जिल्लो उत्तरेक आनी कर्नाटकाचो उत्तर कन्नड जिल्लो उदेंत आनी दक्षिणेक आसा. दक्षीण गोंय 15 अंश 29′ 32′′ उत्तर आनी 14 अंश 53′ 57′′ उत्तर अक्षवृत्तीय समांतर आनी 73 अंश 46′ 21′′ उदेंत आनी 74 अंश 20′ 11′′ उदेंत रेखांश समांतरा मदीं वसलां. उत्तरे कडल्यान ते दक्षिणेक आनी उदेंते कडल्यान अस्तंते मेरेन ह्या जिल्ल्याचे अंतर अनुक्रमान 86 किमी आनी 40 किमी आसा. जिल्ल्याचें वट्ट भुगोलीक क्षेत्रफळ 1966 चौ.किमी आसा.
भुगोल
गोंय हो कोंकण वाठाराचो एक भाग आसा. गोंयांत दोंगुल्ल्यो, सकयले आनी उंचायेचे वाठार आसात. भुगोलीक नदरेन गोंयांत सखल भूंय, पठार आनी दोंगराळ प्रदेश अशें मुखेलपणान तीन सैमीक विभाग आसात.
सखल भूंय : सखल भुंयेचो वाठार मुखेलपणान दर्यादेगे वयल्या रेशेचो आसता. ताची लांबाय सुमार 110 किमी आसता. ह्या वाठारांत जायत्यो दर्यादेगो किनारपट्टीचेर आसात. ह्या वाठारांत जायत्यो न्हंयो उदेंते कडल्यान अस्तंते कडेन व्हांवतात देखून ह्या वाठाराची जमीन पिकाळ आसता. ह्या वाठारांत दाट लोकवस्ती आसा.
पठार भूंयः उदेंते कडलो दोंगरी प्रदेश आनी अस्तंते कडलो सखल वाठार हांचेमदीं पठार प्रदेश मेळटा. पठार भुंयेची उंचाय 30 मिटर ते 100 मिटर मेरेन आसता. ह्या वाठारांत मुखेलपणान लॅटरायट फातर भरपूर प्रमाणांत मेळटात. घरां बांदपा खातीर ताचो उपेग करतात. पठार भुंयेच्या कांय भागाक गोंयचो हेडलॅण्ड म्हणटात. ह्या हेडलॅण्डाचेर लायट हावसींस बांदतात. पठार प्रदेशांतली जमीन पिकाळ नासता, ह्या वाठारांत थोडीं पिकां घेतात.
दोंगराळ प्रदेशः दक्षीण गोंयचे उदेंतेक सह्याद्री पर्वत आसा. हो भाग दाट रानांनी भरिल्लो आसा. ह्या वाठारांत, कांय दोंगर खूब उंच आसात. दक्षीण गोंयांत, पारोडा हांगा चंद्रनाथ, सांगें तालुक्यांतलो दुदसागर आनी काणकोणा तालुक्यांतलो करमल घांट अशीं शिखरां आसात. ह्या वाठारांतल्यान जायते झरे आनी न्हंयो सखल वाठारांत व्हांवतात. दक्षीण गोंयांत झुवारी, तळपणां, साळ आनी गालजीबाग ह्यो न्हंयो आसात. न्हंयो येरादारी खातीर वापरतात. सांगे तालुक्यांतल्या खण थळांवयल्यान कश्टी, किर्पाल, नेत्रावळी, रिवणां, दुकरकोंड आनी कुड्डेगाळ ह्या खनीज धातुंची निर्यात करपा खातीर मुरगांव बंदरांत येरादारी करपाक अंतर्देशीय उदका मार्गांचो म्हत्वांचो वांटो आसा. दक्षिण गोंयांत लोखंड, बॉक्सायट, मॅंगनीज धातु ह्या सैमीक संपत्तीन गिरेस्त आसा. ह्या धातुची मुखेलपणान चीन, जपान, दक्षिण कोरिया आनी कांय युरोपीय देशांनी निर्यात जातात.
प्रवेश
रस्तो, रेल्वे, उदक आनी हवाई मार्गान गोंय बरें तरेन जोडलां. गोंयांत तीन मुखेल राष्ट्रीय म्हामार्ग एन.ऍच.4ए, एन.ऍच.17, एन.ऍच. 17ए आसात. गोंयची राजधानी पणजी कर्नाटकांतल्या बेळगांव सावन एन.ऍच.4ए वरवीं जोडिल्लीं आसा. एन.ऍच. 17ए महाराष्ट्र राज्यांतल्या म्हाडांतल्यान सुरू जावन पत्रादेवींतल्यान गोंयांत प्रवेश करता आनी पेडणें, बार्देस, तिसवाडी, साश्ट आनी काणकोण ह्या तालुक्यांतल्यान वता. तिसरो म्हामार्ग एन.ऍच. 17ए हो कुठ्ठाळी ते मुरगांव बंदरा मेरेन आसा. महाराष्ट्रांतल्या मुंबय, पुणे, कोल्हापूर, मिरज शारां आनी कर्नाटकांतल्या बेंगळूर, बेळगांव, हुबळी शारांतल्यान पणजी आनी मडगांव ही शारां रस्त्यान बरे तरेन जोडल्यांत.
गोंय हें दिल्ली सावन कोंकण रेल्वे आनी दक्षीण रेल्वे वरवीं रेल्वे मार्गान जोडलां. तशेंच, मुंबय आनी दिल्ली सावन हवाई मार्गांन ते बरे तरेन जोडलां. गोंयांत दाबोळी हांगा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आसा. मडगांव ते दाबोळी विमानतळाचे अंतर 29 किमी आसा.
गोंयांतल्यो चडशो न्हंयो उदकामार्गां खातीर वापरतात. फेरीबोटी हें गोंयांत न्हंयो हुंपपाचे साधन आशिल्ले. मांडवी आनी झुवारी न्हंयो मुरगांव बंदरांत खनीज व्हरपा खातीर वापरतात. तशेंच मुंबय सावन उदका मार्गान गोंय जोडलां.
हवामान
गोंय उश्ण कटिबंधीय वाठारांत आशिल्ल्यान हांगा उश्ण हवामान आसा. वर्सभर हवामानांत व्हडलोसो बदल जायना. दिसपट्ट्या तापमानाची व्याप्ती चडशी चड नासता. गोंयांत जून, जुलय, ऑगस्ट आनी सप्टेंबर म्हयन्यांत पावस पडटा. जून-सप्टेंबरांत हांगा पावसाळो आसता. दर्यादेगे वयल्या वाठारा परस दोंगरी वाठारांत पावसाचें प्रमाण चड आसता. गोंयांत नैऋत्य पावसाच्या वार्याक लागून उटंगराचो पावस पडटा. गोंयांत ऑक्टोबर-जानेवारी म्हयन्यांत थंड हवामान आसता. फेब्रुवारी सावन उश्ण जावपाक लागता आनी मे मेरेन उरता.
तांदूळ (भात) गोंयांतले सगळ्यांत म्हत्वाचें पीक. उश्ण दमट हवामानाक लागून हांगा मुखेलपणान तांदळाची लागवड जाता आनी दर्यादेगेवेल्या वाठारांत ताची लागवड जाता. पावसाळ्या उपरांत गोंयांत तांदूळ, मिरसांग, कांद्याचीं पिकां जातात. गोंयांत नगदी पिकांय घेतात. गोंयांत मुखेलपणान काजू, नाल्ल, आंबे, सुपारी, कोकम (सोलां) आनी पणस हांची लागवड जाता.